Een belangrijk interview met huisarts Bart Meijman in de Volkskrant afgelopen zaterdag waarvan ik elke zin van de daken zou willen schreeuwen.
Meijman wil met zijn beweging Dappere Dokters het gesprek op gang brengen dat ik ook al een aantal jaren op de maatschappelijke agenda probeer te krijgen: accepteren dat doodgaan doodgewoon is en stoppen met het steeds maar verlengen van de levens van stokoude mensen.
.
Ik schreef daarover (jaren vóór corona) in mijn boek Kluitjesvolk de hoofdstukken ‘Ga op tijd dood’ en ‘Je hoeft niet tot het einde te blijven’. Want als de laatste loodjes het zwaarst wegen, waarom blijf je dan tot het einde? Wat langer duurt, is bijna nooit beter. Toch streven we vreemd genoeg altijd naar langer. Een liefde die niet duurt tot de dood erop volgt, kwalificeren we als mislukt. Een bedrijf dat ophoudt te bestaan, zien we als gefaald. Dingen die voorbij gaan worden standaard met zorgelijkheid bekeken, terwijl juist schaarste het leven betekenis geeft. Durf te stoppen. Het is een enorme bevrijding als je accepteert dat alles tijdelijk is.
.
Toen ik -voortbordurend op dat thema – helemaal aan het begin van de coronacrisis in maart 2020 deze column schreef leek Nederland even te klein. In de media werd een beeld gecreëerd alsof iedereen kwaad op mij was vanwege mijn #dorhout vergelijking. Hugo de Jonge kwam briesend op tv om te verklaren hoe schandelijk mijn meningen waren.
Ondertussen liepen mijn inboxen vol met reacties van (huis)artsen die heel blij waren dat ik deze knuppel weer eens in het hoenderhok gooide. Want in de medische wereld staat dit thema al jaren op de agenda.
.
In de coronacrisis kwamen er later wat meer geluiden over ons onvermogen om sterfelijkheid te accepteren, zoals van filosofe Marli Huijer, medisch ethicus Erwin Kompanje en oud-VVD politica Heleen Dupuis. Maar nu het in het Journaal niet meer elke dag over schaarse ziekenhuisbedden gaat dreigt de discussie weer te verstommen.
Dokter Meijman roept in de Volkskrant op tot ‘een burgerberaad waarin een representatieve groep mensen de tijd krijgt om zich van alle kanten te laten informeren om vervolgens overwogen beslissingen te nemen’. Zelf probeert hij het debat aan te jagen op vaksites, op Linkedin en andere platformen, maar dat bereikt niet het grote publiek. De publieksmedia spelen vaak een kwalijke rol zegt Meijman: ‘Medische successen worden breed uitgemeten in talkshows en andere media. Die spreken dan van ‘doorbraken’. Hierdoor ontstaat er een soort therapeutische illusie: dokters kunnen tegenwoordig alles behandelen en oplossen.’
In mijn BNR column over het dorre hout deed ik een oproep aan Omroep Max om hier verandering in te brengen. Ook Max maakt zich schuldig aan het vergroten van de therapeutische illusie met allerlei medische programma’s die oude mensen valse hoop geven. Terwijl zij juist een goede rol zouden kunnen en moeten spelen in het debat over de sterfelijkheid. Maar Max-baas Jan Slagter werd samen met Hugo de Jonge en Gert Jan Segers mijn grootste tegenstander in de #dorhout discussie.
.
En dus moeten dappere oudjes naar YouTube voor goede gesprekken over doodgaan.
.
Het gaat niet om geld
Zorgkosten zijn na uitkeringen de grootste kostenpost op de Rijksbegroting, in 2022 ging het bedrag over de 100 miljard euro en het blijft maar stijgen. Een op de zes werkende Nederlanders heeft een zorgberoep, grotendeels bekostigd met het belastinggeld dat door die andere vijf werkende mensen wordt opgebracht. Dat zijn de werkende mensen die sowieso al acht miljoen landgenoten meezeulen die helemaal niet (meer) werken. Iedereen snapt dat dit niet goed kan blijven gaan.
Toch gaat het mij niet in de eerste plaats om het economische aspect. In de coronacrisis maakte ik me boos over de opoffering die jonge mensen moesten brengen om de levens van de stokoude mensen nog verder te verlengen. Maar veel meer nog gaat het mij om de oude mensen zelf. Ik gaf een lezing aan een groep huisartsen. Een van hen zei: ‘Marianne, die dorre houtjes waar jij het over hebt zijn vaak heel goed in staat om te berusten in hun aanstaande levenseinde. Het zijn hun kinderen die dat niet pikken.’
Hij vertelde over de zondagmiddagvisites, dat blijkt een begrip in huisartsenland. Op zondagmiddag moet de huisdokter halsoverkop op komen draven bij oude mensen waar de verloren zoon of dochter staat te schreeuwen dat het zo niet langer kan en er nú een oplossing moet komen. Vaak zo’n gestreste accountmanager of overwerkte advocaat die maanden niet naar zijn ouders omkeek, uit schuldgevoel maar weer eens een zondagmiddagbezoekje inplande en zich rot schrok van de aftakeling. Een volstrekt natuurlijk proces wat de kinderen van de maakbare wereld niet accepteren.
‘Geloofden we nog maar in het hiernamaals,’ verzuchtte die arts. ‘Dat een beetje lijden op aarde erbij hoort omdat de beloning later komt. Oude mensen weten nog wel dat geluk en gezondheid een gunst is, tegenwoordig zien mensen het als een recht.’ Gezondheid en geluk zijn producten geworden die je koopt bij een arts. Als die arts niet direct levert scheldt je hem verrot en zoek je een andere.
Griepprik, coronavaccin, pacemaker, we doen er alles aan om oude mensen in leven te houden ook als hun biologische houdbaarheid al ver overschreden is. Niet alleen door ons onvermogen om met de dood om te gaan, het is ook een keihard verdienmodel. Ons zorgstelsel is gericht op doorbehandelen, een arts krijgt de chemobehandeling wel vergoed maar niet de tijd voor een goed gesprek waarin zij de 91-jarige dame met borstkanker voorlegt dat een behandeling van de ziekte misschien niet de beste oplossing is. En zo verlengen we de levens maar ook het lijden van oude mensen.
‘We missen door dat eindeloos doorbehandelen kostbare tijd om te reflecteren op ons leven. Het is belangrijk voor het stervensproces om bepaalde dingen die gespeeld hebben naar elkaar uit te spreken,’ zegt Meijman. Dan moeten artsen en oude mensen wel de ruimte voelen en krijgen om gewoon dood te gaan als het zover is.
De Dappere Dokters en stoere oudjes zijn er al. Het wordt tijd dat er moedige politici en omroepbazen opstaan om de dappere dokters te steunen en de oude mensen serieus te nemen en recht te geven op hun eigen probleem.
Wil je mijn werk steunen? Word dan lid van de Club van Dwarskijkers. Dat kost maar €15 per jaar incl. BTW. Meer doneren zonder BTW mag ook (wel eerst lid worden anders mis je de exclusieve content).
[Foto van de dappere dokter door Klaus Nielsen]